Nachtvlinder de grote dagpauwoog

Sterrenkundigen en wetenschappers hebben nieuwe onderzoeksresultaten gerapporteerd die suggereren dat de kunstmatige objecten (de satellieten van SpaceX) in een baan rond de aarde de nachtelijke hemel op onze planeet meer oplichten dan eerder werd aangenomen. De vloot van de Starlink satellieten van SpaceX geven een extra lichtvervuiling vanaf 2020 met in totaal 42.000 gewenste satellieten https://stralingsleed.nl/blog/5g-doorgeven-via-de-vele-satellieten-geen-goed-idee/. En bedrijven zoals o.a. One Web met 6.372 satellieten, Telesat met 1.671 satellieten en Amazon met 3.236 satellieten maken het samen een drukke bedoening van satellieten in de ruimte.

De vele satellieten veroorzaken lichtvervuiling en zouden de astronomische observaties verstoren wanneer deze lichtsporen aan de nachtelijke hemel veroorzaken. Want om dezelfde reden dat we de maan kunnen zien in de nacht, kunnen we de satellieten zien in de nacht: ze reflecteren het zonlicht. Overdag is het te licht om ze te zien en ’s nachts houdt de schaduw van de aarde het zonlicht tegen. Hoe hoger de satelliet cirkelt, hoe langer hij voor ons zichtbaar blijft. En sommige satellieten zijn beter zichtbaar dan andere. Hoe groter de satelliet en hoe beter de reflectieve eigenschappen, hoe helderder hij is. Ook maakt het uit waar de satelliet ten opzichte van ons staat. Net zoals dat de maan fases heeft, en soms maar een smal streepje is, geldt dat voor satellieten ook. https://stralingsleed.nl/blog/de-satellieten-voor-5g-geven-licht-vervuiling/.

Maar ook flora en fauna zal met de komst van de vele satellieten verstoord worden.

Licht in de nacht
Wereldwijd neemt de hoeveelheid nachtelijke lichtvervuiling alsmaar toe: straatverlichting, verlichte reclameborden, voertuigverlichting en tal van andere lichtbronnen die horen bij de verstedelijking en bij menselijke bewoning. De oude oranje straatlampen worden momenteel op grote schaal vervangen door LED-lampen, die energiezuiniger zijn en zorgen voor een betere zichtbaarheid voor de mens. Zeker voor meer licht om later in de nacht (draadloos) minder te worden. En de vele satellieten die massaal de ruimte in gaan om te zorgen dat wereldwijd overal draadloos internet bereikbaar is, maken het luchtruim flink lichter.

Lichtvervuiling en planten en dieren
Onderzoekers van de Universiteit van Exeter, een Britse universiteit gevestigd in het graafschap Devon, hebben in 2020 de wijdverbreide impact van lichtvervuiling op planten en dieren in kaart gebracht. Van de 50 miljoen trekvogels die over de Noordzee vliegen, raken er 6 miljoen de weg kwijt door het licht van boorplatforms. ‘De effecten van lichtvervuiling blijken heel divers en doordringend’, zegt ecoloog Kevin Gaston, leider van het onderzoeksteam. ‘Het nachtelijk kunstlicht zorgt voor fysiologische en gedragsveranderingen bij dieren en planten. Zo verandert hun voortplantingsgedrag en ondervinden ze moeilijkheden met oriëntatie en migratie. De paar- en broedtijd kan als gevolg van lichtvervuiling ernstig verstoord worden. Licht fungeert daarnaast ook als navigatiemiddel voor dieren. Veel vogels en insecten gebruiken het (zon) licht aan de hemel als kompas. Op basis van de hemelgloed vinden ze hun weg waardoor de kunstmatige verlichting hen op het verkeerde spoor zet. Nachtvlinders en -kevers wandelen (of vliegen) zo hun dood letterlijk tegemoet omdat ze aangetrokken worden door licht. Andere diersoorten doen het omgekeerde en vermijden licht. Zo kan de nieuwe straatverlichting (LED) voor hen letterlijk een barrière vormen en verhinderen dat ze zich verspreiden in een bepaald gebied zoals de paling, of Europese aal, last heeft van zogenaamde lichtschuwheid. Deze trekvis heeft namelijk altijd al de neiging om niet verder te migreren wanneer het verlichtingsniveau van de maan hoog is’.

Daar komen nu in de 21ste eeuw in de nachtelijke uren ook nog de lichtvervuiling bij van alle satellieten die in de ruimte verblijven.

Een aanslag op de wereldwijde biodiversiteit
Deze laatste lichtvervuiling van alle satellieten hebben een impact op de relaties tussen verschillende soorten. Waardplanten en hun gasten, maar ook roofdieren en prooien zijn daardoor niet meer op elkaar afgestemd. Een goed voorbeeld zijn de velduilen en hun prooi. De efficiëntie van de velduil ligt tijdens het foerageren een pak hoger wanneer er helder (maan)licht is, maar de activiteit van hun prooi, voornamelijk muizen, neemt op dat moment af om te voorkomen dat ze te zichtbaar zijn en meteen opgegeten worden. Veranderingen in het verlichtingsniveau kunnen dus het foerageergedrag van dieren doen afnemen, en dat heeft dan weer gevolgen voor andere soorten die met dezelfde prooi verbonden zijn. Sommige vrouwelijke kikkersoorten blijken bijvoorbeeld minder selectief te zijn en sneller te paren wanneer er meer verlichting is. Ook stadsmerels, die elke nacht blootgesteld worden aan kunstmatig licht, hebben minder testosteron en wisselen hun verenkleed onregelmatiger. Lichtvervuiling zet zo een gigantisch domino-effect in gang dat uiteindelijk grote, ecologische veranderingen in ons ecosysteem kan veroorzaken.

Negatief effect bij melatonine
Ook voor mensen is het gebruik van draadloze communicatie als een spelletje Russisch roulette: https://stralingsleed.nl/blog/is-mobiel-gebruik-gelijk-russisch-roulette-2/. Maar ook voor de fauna geldt dit. Zo is er een negatief effect te zien op het hormoonniveau op met name de aanmaak van melatonine.  Een hormoon dat een belangrijke rol speelt in het slaap-waakritme en dat bij veel diersoorten onderdrukt wordt door de nachtelijke verlichting. Dieren in gebieden met lichtvervuiling hebben minder nakomelingen, en beginnen eerder en eindigden later met hun dagelijkse activiteit.

Verstoord ecosysteem
‘Het feit dat één soort profiteert van de aanwezigheid van licht, maakt het leven voor andere soorten moeilijker’, zegt ecoloog Kamiel Spoelstra van het Nederlands Instituut voor Ecologie.  ‘Dat zie je bijvoorbeeld bij vleermuizen in de buurt van lantaarnpalen. De snelle dwergvleermuizen maken handig gebruik van de rond de lamp verzamelde insecten. Maar langzamer vliegende vleermuizen wagen zich niet in de buurt van het licht uit angst voor roofdieren. Die verliezen hierdoor leefgebied. Het voordeel dat dus sommige soorten ondervinden ten opzichte van anderen, gecombineerd met het feit dat sommige roofdieren beter kunnen jagen door de nachtelijke verlichting, kan grote gevolgen hebben voor de interacties tussen soorten. Daarmee kan het functioneren van een compleet ecosysteem verstoord raken. Spoelstra: ‘In Nederland is er bijna geen plek waar je helemaal geen lichtvervuiling hebt. Er is dus overal in het land kans op behoorlijk wat effecten op de natuur.’

‘Zowel klimaatverandering als lichtvervuiling worden veroorzaakt door de mens en is enorm verstorend voor de natuurlijke wereld’, zegt Kevin J Gaston, hoogleraar biodiversiteit en natuurbehoud aan de Universiteit van Exeter (Engeland).

https://stralingsleed.nl/blog/5g-satellieten-zijn-een-gevaar-naast-het-draadloos-gebruik-verstoren-ze-het-luchtruim-en-andere-satellieten/
https://www.newscientist.nl/nieuws/lichtvervuiling-kan-complete-ecosystemen-in-de-war-schoppen/
https://www.eurekalert.org/news-releases/582323
https://allesoversterrenkunde.nl/!/!/actueel/nieuws/_detail/gli/satellieten-dragen-flink-bij-aan-de-nachtelijke-li/
Foto: https://nl.wikipedia.org/wiki/Grote_nachtpauwoog#/media/Bestand:10_grand_paon_de_nuit.jpg